Հաղորդումներ 
Շաբաթ - 12։00
Ինչպիսին է հայ երաժշտական աշխարհն այսօր: Ինչպես է հայ երաժշտությունը ներկայացվում աշխարհում: Ինչպիսի հաջողություններ ունեն հայ երաժիշտները աշխարհի բեմահարթակներում: Որքանով ենք մենք հաղորդակից հայ երաժշտական կյանքի զարգացումներին: Ինչպիսին պետք է լինի հայ երաժշտության վաղվա օրը: Հայ երաժշտությունը որպես հայ մշակույթի ներկայացման գլխավոր ուղի: Երաժշտությունը որպես մեր մշակութային քաղաքականության ռազմավարություն: Երաժշտության և կրթության հիմնահարցեր: Ներկայացնում են իրենք` հայ անվանի կոմպոզիտորները և կատարողները:
Նրանք երգչախմբային արժանապատիվ միջավայր ու եզակի կենսագրությամբ պատմություն են ստեղծում: «Հովերի» այսօրվա հասունությունը ինձ համար ամենաթանկն է»,- խոստովանում է Սոնա Հովհաննիսյանը: 25-ամյա «Հովեր» երգչախմբի հոբելյանական երեկոյին հաջորդած զրույցը համերգից եղած ապրումների մասին է: Թողարկման մեջ ընդգրկված են դիրիժոր Կարեն Դուրգարյանի, Վահագն Հայրապետյանի տրիոյի, հրավիրյալ երաժիշտների ու երգչախմբի մենակատարների մասնակցությամբ համերգի առանձին հատվածներ:
Վլադիլեն Բալյանի ծննդյան 90-ամյակի առթիվ մեր հյուրը դարձավ հոբելյարը` տաղանդավոր երաժիշտն ու տաղանդավոր կազմակերպիչը: Լենինականի երաժշտական ուսումնարանի տնօրեն, Երևանի պարարվեստի ուսումնարանի տնօրեն, Հայաստանի ռադիոկոմիտեի երաժշտական խմբագրության առաջին գլխավոր խմբագիր, համերգային կազմակերպության` Հայպետէստրադայի գեղարվեստական ղեկավար, Հայֆիլհարմոնիայի տնօրեն ու Ալ. Սպենդիարյանի անվան տուն-թանգարանի հիմնադիր տնօրեն… Իսկ իր կյանքի ամենագլխավոր գործը համարում է իր իսկ գաղափարի` Մարտիրոս Սարյանի «Հայաստան» վիտրաժի ստեղծման իրականացումը:
Վաչե Շարաֆյանն ասում է, որ իր արվեստի մեջ կա Արևելք-Արևմուտքի խոր դիսոնանսի լուծումը: Կոմպոզիտորական իր աշխարհընկալման մասին մեր հյուրը նաև այսպիսի խոստովանություն է անում. «Մենք միայն այսօրվա մենքը չենք: Մենք նաև անցյալն ենք: Սա զգալով՝ դու տեսնում ես նաև ու փորձում դեր ունենալ քո ժամանակի մեջ, որպեսզի այն փոխվի դեպի ավելի լավ կողմը: Հետևաբար, դու պատասխանատվություն ես կրում»: Թողարկման առանցքային թեման «Աղետ» միջազգային նախագծի համար գրված Surgite Gloriae («Զարթիք, փառք իմ») ստեղծագործությունն է:
«Կա երաժշտություն, որի միջոցով ամեն մի կատարող կարողանում է արտահայտել ինքն իրեն: Երաժշտությունը երաժշտություն է, երբ իրապես տալիս է այդ հնարավորությունը»,-բացատրում է մեր հյուրը, որի գործերը վերջին տարիներին շարունակում են հնչել հայ և համաշխարհային երաժշտարվեստի պատասխանատու բեմերից: Վաչե Շարաֆյանի հետ զրույցում անդրադառնում ենք Թավջութակի և նվագախմբի թիվ 2 կոնցերտին, «Պեպո» ներկայացման համար գրված երաժշտությանը:
ՙՄենք մեր մեջ շերտերով կրում ենք մեր մշակույթը, և մի օր մի ստեղծագործողի շնորհիվ կրկին անգամ այն ելնում է՚: Այսպես է մեր հյուրը բացատրում Հարություն Դելլալյանի ստեղծագործության ուժը: Կոմպոզիտորի դուստրը վստահ է, որ իր հայրը հաղթել է ժամանակին և նա է թելադրում ինչ անել: Սան Կառլոյի ազգային թատրոնի նվագախմբի մենակատար, Դելլալյան տրիոյի ջութակահար Նարինե Դելլալյանի հետ հանդիպման առիթը Հարություն Դելլալյանի 5 կամերային գործերի հրատարակումն է:
2017 թվականին լույս է տեսել Կարլեն Միրզոյանի «Անդրադարձ հայ ազգային նվագարանների պատմափաստագրությանը և «Տկզար» համույթի գործունեությանը» խորագրով աշխատությունը: Մեր զրույցի թեման գիրքն է, հերոսը՝ հեղինակը՝ հայ ազգային երաժշտության արվեստում կատարողի, ուսումնասիրողի, մանկավարժի կենսագրություն ունեցող հայորդին:
Սուրեն Հախնազարյանը կրում է քսաներորդ դարի ջութակի ամենավառ դպրոցի չափազանց կենսունակ գենը, որը շարունակվում է նրա ընտանիքում և ուղղորդում աշակերտներին: Այսօր նա մանկավարժական արվեստի դասականներից է, որի ներկայությունն անպակաս է հայրենիքից մինչև Հեռավոր Արևելք: Նրա անունը հայ երաժշտական մշակույթի համար բարձր, ազնվական արվեստի հոմանիշ է: Զրույցի ընթացքում կհնչեն հատվածներ Գրաժինա Բացևիչի, Կարմելա Ցեպկոլենկոյի ստեղծագործություններից, Կոմիտաս-Ասլամազյանի «Ալ այլուղս», «Քելեր ցոլեր» մանրանվագները, Դմիտրի Շոստակովիչի Յոթերորդ կվարտետի երկրորդ մասը և Յոզեֆ Հայդնի Սոլ մաժոր կվարտետի Մենուետը:
Այնտեղ երգեցին նաև «Հայաստանի փոքրիկ երգիչներն» ու «Տավուշի դեսպանները»: Այնտեղ հնչեցին նաև հայկական ջազն ու հայ կոմպոզիտորների դասական դարձած էստրադային կատարումները: Լսեք ամառային Հայաստանի հոգևոր-մշակութային գլխավոր փառատոնի անդրադարձի եզրափակիչ մասը:
Իրինա Զաքյանի ձայնը հնչում է մեր մշակութային կյանքի գլխավոր համերգներին ու արտերկրի բեմերի ազդեցիկ իրադարձություններին: Նա ասում է, որ երբեք մտքով չի անցել երգչուհի դառնալ: «Երբ հոգևոր գործեր եմ կատարում, շատ լավ եմ զգում և չեմ ուզում աշխարհիկը երգել»,- խոստովանում է մեր հյուրը:
12-րդ դարի վերջին քառորդում Հաղարծնի վանահայրը Խաչատուր Տարոնացին էր՝ ժամանակի հռչակված երաժիշտ վարդապետներից մեկը: «Սա պայծառացրեց իր առաջնորդության ենթակա սուրբ միաբանությունը, որը նրա գալուց առաջ ամայի էր ու խամրած»,- գրել է Կիրակոս Գանձակեցին: Իսկ 20-րդ դարում ականավոր երաժշտագետ Նիկողայոս Թահմիզյանն ընդգծել է, որ սքանչելի վարդապետն իր ժամանակաշրջանի երաժիշտներին առաջադրում էր երեք կարևոր խնդիր՝ պաշտոներգության բարենորոգություն, խազագրության արվեստի տարածում և ստեղծագործական գործունեության ծավալում: 21-րդ դարի հայ երաժիշտների տարբեր սերունդների երգն ու նվագը նույնպես լսելի է Հաղարծնի վանքում…
- Հյուրեր՝ Ռոբերտ Մլքեյան, Մհեր Նավոյան, Անահիտ Պապայան
2015 թվականից արտերկրում մենահամերգներով սկսեց ելույթ ունենալ Արմինե և Կարինե Մկրտչյաններ դուետը: Երկվորյակ քույրերից յուրաքանչյուրը Հայաստանում ու Շվեյցարիայում մանկավարժական ու կատարողական հետաքրքիր խոսքով առանձնացող անհատականություն է: Իսկ երբ միասին են երգում, ունկնդիրը սիրահարվում է այս դուետի համահնչունությանը:
Հմուտ կիթառահար Բեթհովենի համար ավելի հեշտ էր գրել մեկ սիմֆոնիա, քան մեկ ստեղծագործություն մենանվագ կիթառի համար: Դասական կիթառն ամեն ժամանակաշրջանում համարվել է նոր գործիք: Այդպիսին է գործիքը նաև ժամանակակից հայ կատարողական արվեստի համար, որի ակտիվ ներկայացուցիչն է տեղի ու արտերկրի ամենալուրջ միությունների անդամ, կիթառահար Ժորա Սարգսյանը:
Մեր օրերի օպերային արվեստի մեծերից է Բարսեղ Թումանյանը: Փառավորվում ես, երբ ունկնդրում ես նրա ձայնը, սթափվում ես, երբ լսում ես նրա խոսքը. «Այսօր Հայաստանը շատ հանգիստ կարող է կոչվել օպերային երկիր. մենք առաջատար ենք մեր ներուժով ու ցանկություններով»: Այս թողարկման մեջ տեղ են գտել մեր հյուրի՝ օպերայից մինչև այսօրվա հերոս ունենալու մտորումները: Զրույցի ընթացքում ներառել ենք Դավիթ Բեկի, Պրոչիդայի, Ֆիգարոյի, Աթիլայի դերերգերը և հատված Հենդելի «Փրկիչ» օրատորիայից:
Հմայակ Դուրգարյանի հետ զրույցի երկրորդ մասում տեղ են գտել Ռուդոլֆ Բարշայի, Եվգենի Սվետլանովի, Վլադիմիր Սպիվակովի, Իսպանիայի մասին հիշողություններն ու հայաստանյան տպավորությունները: Թողարկումը սկսվում է Յոզեֆ Միսլիվեչեկի Տրիոյով, որտեղ հնչում է մեր ջութակահար հյուրի կատարումը: Հաղորդման մեջ տեղ են գտել հատվածներ Ֆրանց Շուբերտի, Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտի, Յոհան Սեբաստիան Բախի, Պյոտր Չայկովսկու, Առնո Բաբաջանյանի, Մարտուն Իսրայելյանի ստեղծագործություններից, որոնք կատարում է Հայաստանի պետական կամերային նվագախումբը Հմայակ Դուրգարյանի ղեկավարությամբ: Երևանում կայացած հոբելյանական երեկոյի մենակատարներն էին ջութակահարներ Աստղիկ Վարդանյանը, Քսենյա Դուբրովսկայան, Դիանա Ադամյանը, ֆլեյտահար Դարյա Գրիգորենկոն, տավղահար Անահիտ Դանուխյանը, թավջութակահար Վահրամ Սարաջյանը:
«Հմայակ Դուրգարյանի կյանքը սկսվեց Գյումրիից: Երևան եկավ անկրկնելի ժպիտով ու տաղանդով, տարավ Մոսկվա, այնտեղից էլ աշխարհով մեկ՝ հնչեցնելու ջութակահարի, դիրիժորի ու մանկավարժի իր խոսքը, գյումրեցու ջերմությամբ ու անկեղծությամբ»: «Մոսկովյան վիրտուոզների» հայ ներկայացուցչի՝ Հմայակ Դուրգարյանի 75-ամյակի առթիվ կազմակերպված զրույցի առաջին մասում հոբելյարը հիշում է ծննդավայրի, Կարպ Դոմբաևի, Ժան Տեր-Մերկերյանի, Հակոբ Վարդանյանի, Զարեհ Սահակյանցի և իր կյանքի հայաստանյան էջերի մասին:
«Իտալացիները սիրում են տաք ձայներ, ջերմ կատարում»: Այդպիսին է մեր հյուրը՝ Նյուրնբերգի պետական թատրոնի առաջատար երգչուհի, Լոնդոնի Թագավորական օպերային և Վիեննայի պետական օպերային թատրոնների հրավերները ստացած գերմանաբնակ Հրաչուհի Բասենցը:
Նոր ձայնասկավառակն ու նրա շնորհանդես-մենահամերգը առիթ դարձան պատրաստելու այս թողարկումը, որտեղ դաշնակահար Հայկ Մելիքյանի հատընտիր կատարումներն ամբողջանում են նրա յուրահատուկ մեկնաբանություններով: Օրինակ՝ «Բախի մոտ կարծես հյուր գնաս, իսկ Շտոկհաուզենը դու ես»: Մնացածը՝ զրույցի ընթացքում:
Անվանի դաշնակահար Շահան Արծրունին այսպիսի խորագրով համերգ-զրույց-վարպետության դասեր անցկացրեց Գյումրի, Վանաձոր, Բերդ, Աշտարակ, Գորիս, Ստեփանակերտ քաղաքներում: «Կանոնավոր առիթ չեմ ունեցել զբաղվելու մանկավարժությամբ, այս կերպ հաղորդելու և հաղորդվելու հնարավորություն ունեցա»,- հայաստանյան հյուրախաղերից ստացած մեծ տպավորությամբ նշում է մեր հյուրը: Զրույցի ընթացքում հնչում են դրվագներ դաշնակահարի նախաձեռնությամբ հրատարակված «Հայ կոմպոզիտորների դաշնամուրային ստեղծագործությունների անթոլոգիայի» երկրորդ հատորից։
Արամ Խաչատրյանը երգեր գրել է ամբողջ կյանքի ընթացքում: Նրա գործիքային երաժշտության հիմքը երգայնությունն էր: Նա հիացած էր Շարա Տալյանի արվեստով, նամակներ էր գրում Հայկանուշ Դանիելյանին, սիրելի երգչուհիներից էր Զարուհի Դոլուխանյանը… Պատահական չէ, որ Արամ Խաչատրյանի անվան 13-րդ մրցույթը նվիրված է մեներգեցողությանը: «Արամ Խաչատրյանի մրցույթ» մշակութային հիմնադրամի տնօրեն Աննա Տեր-Հովակիմյանի հետ զրույցը կարևոր ու հետաքրքիր տեղեկություններ է ներկայացնում հունիսի 6-ին մեկնարկող իրադարձության մասին: Թողարկման ընթացքում կհնչեն կոմպոզիտորի Կոնցերտային Երրորդ արիան, հատվածներ «Բալլադ Հայրենիքի մասին» և «Ձոն ցնծության» ստեղծագործություններից: Իսկ «Կենաց երգ»-ը երգում ու նվագում է Արամ Խաչատրյանը:
Դպրոցական տարիքում լսած նրա առաջին դասական ստեղծագործությունը Վաղարշակ Կոտոյանի «Ինչպես երազ» ռոմանսն էր: Ավելի ուշ ուսուցչի՝ Գեղամ Գրիգորյանի դասարանում ուսանողներից մեկը երգել է Էդվարդ Միրզոյանի «Ասում են թե»-ն, և այդ պահից մեր հյուրը սիրահարվել է այդ երաժշտությանը: «Եթե դու կարող ես քո ազգայինը գեղեցիկ երգել, ուրեմն ամեն ինչ լավ կստացվի»,- պատգամել է մեր հյուրին նրա ուսուցիչը: Զրույցի առիթը հայ և համաշխարհային օպերային բեմի հայտնի բաս Գևորգ Հակոբյանի 2015-ին թողարկված «Հայ դասական ռոմանսներ» ալբոմն է:
Մեծություն, Ուսուցիչ, Արտիստ ու Վարպետ… Նրա կյանքում Հայրենիքի էջը բացվել էր Վազգեն Ա-ի օրհնությամբ: Երգեցիկ ձայնը բյուրեղացրել էր Թամար Շահնազարյանի դասարանում: Այս ադամանդե բասը Հայաստանից դուրս հնչեցրել էր Հովհաննես Չեքիջյանը: Նա լրացրել է 20-րդ դարի վերջի հայկական օպերային բեմի մեծերի պատկերասրահը, կառուցել 21-րդ դարի սկզբի վոկալ-մանկավարժական ամուր դպրոց:
Հաղորդումը նվիրված է Վալերի Հարությունյանի հիշատակին։
Վահրամ Սարգսյանն այսօր միաժամանակ ներկայացնում է Հայաստանի ու Կանադայի կոմպոզիտորական արվեստը: Ամենալուրջ խմբերգային մրցույթներն ու փառատոնները հետաքրքրված են երգեցիկ ձայնի ասպարեզում նրա կատարողական ու ստեղծագործական որոնումներով: Եկեղեցական երգչախմբում երգելուց մինչև Երևանյան կոնսերվատորիայում՝ Աշոտ Զոհրաբյանի ու Տիգրան Հեքեքյանի դասարաններում, սովորելը նրա մասնագիտական կյանքի առաջին փուլն էր…
Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի դոցենտ, դաշնակահար Արեգ Սարգսյանի կատարողական ուղին սկսվել է դեռևս դպրոցական տարիներից: Նրա նվագի մեջ միաձուլվել են ժառանգականությունն ու դպրոցի պատկանելությունը, որը գալիս է աշխարհի հետ բանաստեղծական խոսքով շփվող մեծերից:
Մյունխենի կամերային նվագախմբի ու Բեռլինի RIAS երգչախմբի պատվերով և դիրիժոր Ալեքսանդր Լիբրայխի ջանքերով՝ 2011 թվականին ծնվեց ու աշխարհի տարբեր բեմերում հնչում է Տիգրան Մանսուրյանի Ռեքվիեմը: 2017-ի մարտին ECM ձայնագրման ընկերությունը թողարկեց ձայնասկավառակը: Վստահ ենք, որ բոլորովին նոր շնչառութուն է սկսվելու աշխարհի ու հայ երաժշտության երկխոսության մեջ: «Իրենց տվել եմ հնարավորություն, որ մեզ երգեն»,- ասում է Մաեստրոն:
