Vem

Հեղինակ` Կարեն Հալաջյան

0

Հաղորդման ժամանակացույց

Կրոն և մշակույթ

Չկա և ոչ մի երկիր, ոչ մի քաղաքակրթություն, որում կրոնն իր տեսանելի և հիասքանչ հետքը թողած չլինի: Դա երբեմնի վեհությունը պահպանող եգիպտական բուրգերն ու սֆինքսներն են, Եվրոպայի հանդիսավոր գոթական տաճարները, հայկական հոյակերտ եկեղեցիներն ու խաչքարերը, ամերիկյան անապատների հնդկական բազմակիլոմետրանոց ցնցող «պատկերները», նրբաճաշակ չինական կերպարվեստը, ճապոնական զարմանալի իկեբանայի արվեստը և քարե այգիների կառուցուածքը և, վերջապես, համաշխարհային գրականության, երաժշտության, նկարչության և պարարվեստի զգալի մասը: Սրբազան ավանդությունների և առասպելների, տարօրինակ, արտասովոր ծեսերի և սովորոյթների մեջ ընկղմվելով՝ դուք կարող էք «Վէմ» ռադիոկայանի հետ թափանցել վեհասքանչ տաճարների կամարներից ներս, գտնվել տարբեր ժողովուրդների հին սրբավայրերի, սրբազան ծառերի հովանու տակ, իմանալ՝ ինչ կրոն են նրանք դավանում, ինչ կյանքով են ապրում, ինչպես են ընկալում աշխարհն ու իրենք իրենց, ինչ և ինչպես են պաշտում:

Բաժանորդագրվել

1/1

04 Հունիս Շամանականություն, մաս Բ

Աշխարհի պատկերի մի կարևոր տարր առկա է շամանականույուն կիրառած բոլոր ազգերի պատկերացումներում: Դա Համաշխարհային ծառն է: Այն ասես ներկայացնում է վերին և ստորին ոլորտները միացնող աշխարհի առանցքը, որը թույլ չի տալիս «երկնքին ընկնել երկրի վրա»: Համաշխարհային ծառի կերպարը գոյություն ունի տարբեր կրոններում, բայց շամանականության մեջ այն առանձնահատուկ դերակատարում ունի:

/

1/1

1/1

03 Հունիս Շամանականություն, մաս Ա

Գոյություն ունի շամանականության հիսունից ավելի սահմանում: Տարաձայնություններն առաջանում են նրանից, որ տարբեր հետազոտողներ կարևորում են շամանականության այս կամ այն կողմը: Բայցևայնպես, ամեն անգամ, երբ «շաման» կամ «շամանականություն» բառն արտասանվում է, բոլորին պարզ է դառնում, թե խոսքն ինչի մասին է: Շամանականությունը մարդկության կրոնական գործնական կյանքի ամենահին ձևերից մեկն է: Նրանում կենտրոնական դեմքը շամանն է` միջնորդը մարդկանց և ոգիների աշխարհների միջև:

/

1/1

1/1

30 Մայիս Քարերի և լեռների պաշտամունք

/

1/1

1/1

29 Մայիս Կենդանիների պաշտամունք

/

1/1

1/1

28 Մայիս Ֆետիշների պաշտամունք

/

1/1

1/1

28 Մայիս Անիմիզմ (ոգեպաշտություն)

/

1/1

1/1

27 Մայիս Կրոնի սկիզբը

/

1/1

1/1

26 Մայիս Ճամփորդություն կրոնի աշխարհում

/

1/1

1/4

12 Մայիս Հռոմեա-իտալական կրոնը (մաս Բ)

Տարբեր ցեղերի աստվածներին միավորելու նպատակով որոշում կայացվեց Հռոմ բերել աստվածների Մորը` Փոքր Ասիայում երկրպագվող Կիբելե փռյուգիական աստվածուհուն: Դրանից առաջ Պեսսինոս քաղաքի մոտ, որը Կիբելեի պաշտամունքի կենտրոնն էր, երկնքից «սև քար» էր ընկել: Հայտարարվեց, որ դա աստվածների Մոր երկնային պատկերն է և այն պետք է կանգնեցնել Պերգամոն քաղաքի տաճարում: Հռոմեացիները տիրացան այդ սրբությանը, և նա ուղևորվեց նավով դեպի իր նոր բնակավայրը:

/

1/4

2/4

3/4

4/4

1/4

11 Մայիս Հռոմեա-իտալական կրոնը (մաս Ա)

Հռոմեա-իտալական կրոնը զարմանալիորեն տարբերվում էր Հին Արևելքի և Արևմուտքի զարգացած կրոններից։ Այն ուներ տիեզերքի մասին սեփական պատկերացումները և բարդ հասկացություններ աստվածների վերաբերյալ: Իտալիկների համար հեռավոր հնդևրոպական անցյալի ժառանգություն էին երկնային ասվածների իտալական երրորդության՝ Իվպիտերի, Մարսի և Քվիրինի, ինչպես նաև կրակի աստվածուհի Վեստայի մասին ավանդությունները:

/

1/4

2/4

3/4

4/4

1/1

06 Մայիս Հին միջերկրածովյան ժողովուրդների կրոնը (մաս Է)

Քաղաքի և քաղաքային կրոնի շրջանակներից դուրս էին մնում նաև պատգամախոսները` քրմերի հատուկ միավորումների անդամները, որոնք զբաղվում էին գուշակություններով և տարբեր խնդիրների շուրջ խորհուրդներ տալով:

/

1/1

1/1

04 Մայիս Հին միջերկրածովյան ժողովուրդների կրոնը (մաս Զ)

Նշանավոր հայրենակիցներին պատվելու սովորությունը գալիս է խոր անցյալից։ Նրանք մահվանից և Աիդի թագավորություն հեռանալուց հետո համարվում էին մեծ հերոսներ: Հենց այդ իմաստով է Հոմերոսն օգտագործում «հերոս» բառը: Նա «Իլիական» պոեմում տալիս է Տրոյական պատերազմում ընկած Պատրոկլոսի և աքայեցիների զորքի այլ առաջնորդների պատվին կատարվող թաղման խաղերի նկարագրությունը:

/

1/1

1/1

02 Մայիս Հին միջերկրածովյան ժողովուրդների կրոնը (մաս Ե)

Հելլենների տիեզերածնության՝ տիեզերքի ստեղծման մասին ուսմունքում արևելյան ազդեցությունն ավելի շատ է զգացվում, քան նրանց պանթեոնում: Դա ամենից առաջ ակնհայտ է դառնում Հոմերոսի և Հեսիոդոսի երկու հին էպոսների համեմատության արդյունքում, որոնք իրարից բաժանվում են հարյուր հիսուն տարով:

/

1/1

1/1

30 Ապրիլ Հին միջերկրածովյան ժողովուրդների կրոնը (մաս Դ)

Միջերկրական ծովի արևելքում գտնվող ժողովուրդները պաշտում էին նաև Հերմեսին: Նա հինարկադյան աստվածություն է, որը հետագայում դասվել է օլիմպոսյան աստվածների շարքը։ Սկզբնապես նա անձնավորել է բնության հզոր ուժերը:

/

1/1

1/1

28 Ապրիլ Հին միջերկրածովյան ժողովուրդների կրոնը (մաս Գ)

/

1/1

1/1

26 Ապրիլ Հին միջերկրածովյան ժողովուրդների կրոնը (մաս Բ)

Արմատներով քանաանյան և եգիպտական միջավայր գնացող մինոսյան կրոնը երկար ժամանակ ներկայացնում էր «գինեգուն ծովի» մեջտեղում ընկած կղզու վրա արևելյան քամիով նետված տարաշխարհիկ ծաղիկ: Սակայն քսաներորդ դարում Էգեյան ծովի հարավային մասում տեղակայված ոչ մեծ Ֆերա (Սանտորին) հրաբխային կղզում կատարված հնագիտական սենսացիոն պեղումները ցույց տվեցին այդ կարծիքի սխալ լինելը:

/

1/1

1/1

25 Ապրիլ Հին միջերկրածովյան ժողովուրդների կրոնը (մաս Ա)

Միջերկրական ծովում գտնվող Կրետե կղզին մեր թվարկությունից առաջ երրորդից երկրորդ հազարամյակներում անբաժան էր մերձավոր արևելյան աշխարհի մեծ մշակույթներից: Նրանց հետ միասին նա ապրում էր բարգավաճման և անկման նույն ընթացքը, նույն փոփոխությունները:

/

1/1

1/1

21 Ապրիլ Էտրուսկների կրոնը

Էտրուսկների ծագման մասին գոյություն ունեցող կարծիքները շատ են: Ապենինյան թերակղզում էտրուսկների անվան հետ են կապվում մի շարք աշխարհագրական անուններ:

/

1/1

1/1

06 Ապրիլ Քանաանի և Փոքր Ասիայի կրոնները (մաս Բ)

Վաղեմի այլ ժողովուրդների նման` աստվածների վրա ազդելու գլխավոր միջոցը քանանացիները համարում էին զոհաբերությունները, որոնք դիտարկվում էին կամ որպես այս կամ այն հաջողության, հաղթանակի, փրկության շնորհակալության, կամ էլ սպասվող բարեգործության դիմաց կանխավճար:

/

1/1

1/1

06 Ապրիլ Քանաանի և Փոքր Ասիայի կրոնները (մաս Ա)

Քանաանը զբաղեցնում էր Միջերկրական արևելյան ծովեզերքի երկայնքով հյուսիսից հարավ ձգվող տարածության լայն շերտը: Հարավում և արևելքում այն սահմանափակում էին տափաստաններն ու անապատները: Այսօր այդ տարածքում գտնվում են Լիբանանը, Իսրայելը և Սիրիայի արևմտյան հատվածը:

/

1/1

1/3

23 Մարտ Միջագետքի հին կրոնը (մաս Գ)

Միջագետքի հին հողագործների հավատալիքների մասին ճշմարտանման ենթադրություններ անելը հեշտ գործ չէ: Դատելով թաղման ընծաներից, որ հայտնաբերվել են մ. թ. ա. 7-5-րդ հազարամյակների գերեզմաններում, կարելի է եզրակացնել, որ հնագույն հողագործներն անկասկած հավատում էին հետմահու գոյության որոշակի ձևերի:

/

1/3

2/3

3/3

1/1

23 Մարտ Միջագետքի հին կրոնը (մաս Բ)

Միջագետքի հին բնակիչների կրոնական պատկերացումների մասին հետազոտողները դատում են ոչ միայն ըստ պահպանված սեպագիր տեքստերի, այլև կրոնական պրակտիկայի հետ կապված հնագիտական գտածոների`ըստ տաճարների ավերակների, գերեզմանների կառույցների, ըստ քարե ռելիեֆների և փոքր գլանաձև կնիքների վրա պատկերված կրոնական ծեսերի:

/

1/1

1/1

23 Մարտ Միջագետքի հին կրոնը (մաս Ա)

20-րդ դարասկզբին գերմանացի ճիզվիտ վանական ու գիտնական Անտոն Դայմելը Հռոմում հրատարակեց «Բաբելոնյան պանթեոն» վերնագրով իր աշխատությունը: Կարդալով շումերական, բաբելական և ասորական սեպագիր սալիկները՝ Դայմելը հայտնաբերել էր միջագետքյան աստվածների անունները։ Հենց այս աստվածների մասին է մեր այսօրվա հաղորդումը։

/

1/1

1/4

21 Մարտ Կարթագենյան կրոնը

Հելլենները, էտրուսկները, իսկ նրանցից հետո նաև հռոմեացիները, նավարկելով դեպի Աֆրիկայի միջերկրածովյան ափերը, Պիրենեյան թերակղզի և Միջերկրական ծովի արևմտյան կղզիները, հանդիպում էին ոչ միայն հետամնաց ցեղերի, այլև բազմաթիվ ոլորտներում, օրինակ՝ ծովագնացության, արհեստավորական արտադրության, քաղաքաշինության և առևտրի մեջ, իրենց գերազանցող մրցակիցների:

/

1/4

2/4

3/4

4/4

Էջ 1 2

Հետադարձ կապ

Փավստոս Բուզանդի փող., 1/3, Հայաստան 0010, Երեվան, Հեռ.՝ (+374 10) 54 88 70; (+374 10) 58 52 49

ՈՒՂԱՐԿԵԼ

Հետևել:

Տարածել: