Հայկական վանքեր և սրբատեղիներ
Դարերի ընթացքում հայկական վանքերը մեծ դեր են խաղացել հայ ժողովրդի հոգևոր, մշակութային ու քաղաքական կյանքում: Այս սրբավայրերը հայտնի են որպես ոչ միայն աղոթքի, այլև գիտության ու գրչության կենտրոններ, որտեղ գրվել և հետագա սերունդներին են փոխանցվել բազմաթիվ ինքնուրույն և թարգմանական երկեր: Եկեղեցական համալիրներից շատերը հայ հին ու միջնադարյան ճարտարապետության հոյակերտ ու անկրկնելի նմուշներ են:
Խոր Վիրապի վանքը
Խոր Վիրապի վանքը (նաեւ՝ Խոր Վիրապ կամ Վիրապ) գտնվում է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Ոստան գավառում, Արաքս գետի ձախ ափին, պատմական Արտաշատ քաղաքի բլուրներից մեկի լանջին, այժմ՝ ՀՀ-ի Լուսառատ գիւղից հարաւ-արևմուտք: Այս վանքը հայոց նվիրական սրբավայրերից է, հանրահայտ ուխտատեղի: Խոր Վիրապի պատմությունը սերտորեն առնչվում է հայոց դարձի, քրիստոնյա Հայաստանի կրոնական, կրթական, մշակութային զարգացման ողջ ընթացքի հետ:
Թալինի Կաթողիկե եկեղեցի
Այս բազիլիկ եկեղեցին կառուցվել է 7-րդ դարում Կամսարական իշխանների կողմից։ Նրա կառուցվածքը հիշեցնում է Դվինի Կաթողիկեն։ Թալինի Կաթողիկեն խիստ տուժել է 1840 թվականի երկրաշարժից. ավերվել են նրա գմբեթն ու շենքի հարավ-արևմտյան մասը։ 1947, ապա 1970-74 թվականներին եկեղեցին վերանորոգվել է։ Թալինի Կաթողիկեն ամբողջովին պատված է եղել որմնանկարներով, որոնց մի մասն է միայն պահպանվել։
Մշո Սուրբ Կարապետ վանքը
Այս վանքը, որը կոչվել է նաև Մշո Սուլթան Սուրբ Կարապետ, Գլակավանք, Իննակնյան վանք, գտնվել է Մեծ Հայքի Տուրուբերան նահանգի Տարոն գավառում` Մուշ քաղաքից հիյսիս-արևմուտք: 4-րդ դարում վանքը հիմնել է Գրիգոր Լուսավորիչը` Գիսանե և Դեմետրե հեթանոսական կուռքերի մեհյանի տեղում:
Նորավանք
Նորավանքը 13-րդ դարում կառուցված վանական համալիր է, որը գտնվում է Եղեգնաձորի մոտակայքում՝ Ամաղու գետի կիրճում: Վանքը առավել հայտնի է իր երկհարկ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցով: 13-14-րդ դարերում վանքը դարձավ Սյնիքի եպիսկոպոսների նստավայրը և այդպիսով` կրոնական, իսկ հետագայում` նաև մշակութային խոշոր կենտրոն Հայաստանում:
Կեչառիս
Կեչառիսի հրաշագեղ վանական համալիրը գտնվում է Կոտայքի մարզի Ծաղկաձոր քաղաքի հիյսիս-արևմտյան հատվածում: Համալիրի գլխավոր եկեղեցին Սբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին է, որը կառուցել է Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունին 1033 թվականին: Կեչառիսի համալիրը Հայ Առաքելական Եկեղեցու Կոտայքի թեմի առաջնորդի նստավայրն է: