Մտորումներ
Հաճախ ենք մենք մեր առօրյա կյանքում գիտակցաբար կամ անգիտակցաբար գործածում մտքեր, արտահայտություններ, որոնք աստվածաշնչյան խոսքեր են, բայց արդյո՞ք գիտենք այս անգին խոսքերի իմաստն ու նշանակությունը: Արդյո՞ք անտեղի և անհարկի չենք մեջբերում դրանք: Ահա այս մասին է ձեզ պատմում «Մտորումներ» հաղորդաշարը:
Ալֆա և օմեգա
Այս արտահայտությունն օգտագործվում է որևէ բանի սկիզբն ու վերջը, հիմնականը, գլխավորը, ուղնուծուծը նշելու համար (այս արտահայտության հայերեն տարբերակն է «այբ և ֆե»-ն կամ «այբ և քե»-ն)։ Արտահայտությունը վերցված է Հովհաննես առաքյալի «Հայտնություն» գրքից: Աստվածաշնչի վերջին գրքի հեղինակն իր գիրքը սկսում է «հայտնություն» բառով: Որոշ լեզուներով թարգմանություններում այդ բառը հունարեն «ապոկալիպսիս»-ն է։ Ժամանակակից ընթերցողի համար այս բառը ձեռք է բերել բացարձակ հատուկ, նույնիսկ չարագուշակ իմաստ:
Ոսկե հորթը
Այս արտահայտությունն օգտագործվում է որպես հարստության, ոսկու, փողի, իշխանության խորհրդանիշ, այստեղից էլ` «ոսկե հորթի պաշտամունք», «շուրջպար ոսկե հորթի շուրջ» արտահայտությունները: Փոխաբերական իմաստով «ոսկե հորթ» արտահայտությունն օգտագործել են որպես իրենց ստեղծագործության վերնագիր գերմանացի գրող Ռուդոլֆ ֆոն Գոտտշալը, ռուս գրողներ Իլֆը և Պետրովը: Այն վերցված է Աստվածաշնչի «Ելք» գրքի 32-րդ գլխից:
Թաքցնել քանքարը հողի մեջ
Այս արտահայտությունն օգտագործվում է հետևյալ նշանակությամբ` սեփական ընդունակությունների, գիտելիքների զարգացման մասին չմտածել, չօգտագործել դրանք, մեռցնել: «Քանքար» բառը հնում կիրառվում էր «կշեռք», «կշիռ» բառերի իմաստով, ապա` դրամի մեծ քանակը ցույց տալու համար և միայն հետագայում դարձավ ինչ-որ ոլորտում մարդու արտասովոր ընդունակությունների հոմանիշ:
Հայրերն ազոխ են կերել, զավակների ատամներն է առել
Այս արտահայտության իմաստն այն է, որ հայրերի արարքների համար իբր պատասխան են տալիս որդիները: Այն վերցված է Եզեկիելի մարգարեությունների գրքի 18-րդ գլխից. «Տերը խոսում է Եզեկիելի հետ և ասում. «Մարդո՛ւ որդի, ի՞նչ է նշանակում այն առածը, որ ասում են իսրայելացիներիդ մեջ թե` «Հայրերն ազոխ են կերել, զավակների ատամներն է առել»: Վկա եմ Ես,- ասում է ամենակալ Տերը,- Իսրայելում այդ առածն այլևս չի ասվելու, որովհետև բոլորի հոգիներն էլ Իմն են` ինչպես հոր, այնպես էլ զավակի. ով մեղանչի, նա էլ կմեռնի»:
Ինչպիսին մայրն է, այնպիսին էլ աղջիկը
Աստվածաշնչյան այս արտահայտությունը վերցված է Եզեկիելի մարգարեության գրքի 16-րդ գլխի 44 համարից: Սրա նման այլ արտահայտություններ էլ կան. «Մորը տես, աղջկան առ», «Պտուղը ծառից հեռու չի ընկնում»։ Եզեկիելի գիրքն արտացոլում է Իսրայելի պատմության բեկումնային պահերից մեկը: Գրքի 16-րդ գլխում Իսրայելը ներկայանում է անհավատարիմ կնոջ կերպարով, ով անառակություն է գործել եգիպտացիների, ասորիների և բաբելացիների հետ: Աստծո սերն Իր ժողովրդի նկատմամբ հաճախ նմանեցվում է ամուսնու և կնոջ միջև սիրուն: Բայց, ի տարբերություն մարդկանց ամուսնական փոխհարաբերությունների, երբ ամուսինը կարող է մերժել կամ նույնիսկ ատել անհավատարիմ կնոջը, Աստված համբերատար է և ողորմած:
Սողոմոնյան վճիռ կամ Սողոմոնյան արդարադատություն
Աստվածաշնչյան այս արտահայտությունը նշանակում է առաջին հայացքից տարօրինակ վճռով արդար և արագ դատաստան: Դավթի որդի և ժառանգորդ Սողոմոնը թագավորել է մեր թվարկությունից առաջ 1015-ից մինչև 975 թվականները: Նրա իմաստության առաջին դրսևորումը նկարագրված է «Գ Թագաւորություններ» գրքի երրորդ գլխում:
Անցկացնել գավազանի տակով
Եզեկիելի մարգարեության գրքի 20-րդ գլխում Աստված ասում է. «Ձեզ անցկացնելու եմ մականիս տակով, մտցնելու եմ Ինձ հետ ուխտ կապածների թվի մեջ»: Աստվածաշնչում գավազանի հասկացությունը զուգորդվում է հովվի հետ: Նահապետների ժամանակաշրջանում հրեաների նախնիները զբաղվում էին անասնապահությամբ և իրենց հոտերի հետ քոչվոր կյանք էին վարում, այդ իսկ պատճառով Սուրբ Գիրքը մեզ փոխանցում է հովվական կյանքի շատ ու շատ պատկերներ:
Բազմաչարչար Հոբ
Աստվածաշնչյան այս արտահայտության շուրջ մենք մտորում ենք` դարձյալ թերթելով Հոբի գիրքը: Այս գրքի ընթերցողներին հայտնի է, որ նրա թեման տառապանքն է: Ինչպե՞ս է տառապանքը ծագել, և ի՞նչն է նրա պատճառը: Կամ առավել անձնական տիրույթում`կոնկրետ այս տառապանքն ինչո՞ւ է հենց ինձ բաժին հասել:
Եվ վերջապես՝ «ի՞նչ անեմ ես, երբ վիշտն այցելում է ինձ». այս հարցի պատասխանը ծնվում է Հոբի՝ վշտից ու շփոթությունից խոցված մտքի խորքերից և բացահայտվում նրա ճառերի մեջ` բանաստեղծական կառուցվածքով (3-31 գլուխներ):
Տերը տվեց, Տերն էլ հետ առավ
Այս արտահայտությունն ունի հետևյալ իմաստը`մեծ կորստի ժամանակ խոնարհ հնազանդություն: Աստվածաշնչյան այս արտահայտությունը վերցված է Հոբի գրքից, և նրա շուրջ մեր մտորումներին կնվիրենք երկու հաղորդում: Հոբի գրքի ընթերցողներին հայտնի է, որ դրա թեման տառապանքն է: Բայց ո՞րն է տառապանքի խնդիրը։ Շատերն են այս հարցի շուրջ մտորում` ինչո՞ւ է մեր կյանքում տեղ գտել տառապանքը: Ինչպե՞ս է այն ծագել, և ի՞նչն է նրա պատճառը:
Ձայն բարբառո հանապատի
Այս արտահայտությունը կենցաղում օգտագործվում է որպես անարձագանք, առանց պատշաՃ ուշադրության մնացած խոսք, կոչ: Հովհաննես Մկրտչի քարոզչության օրերին հրեա ղեկավարները Երուսաղեմից քահանաներ և ղևտացիներ ուղարկեցին նրա մոտ: Նրանք ցանկանում էին պարզել, թե ով է Հովհաննեսը, արդյո՞ք Քրիստոսն է կամ մարգարե, և կամ գուցե Եղիա՞ն է: Հովհաննեսը նրանց հարցերին բացասական պատասխան տվեց: «Ուրեմն ասա՛ մեզ, ո՞վ ես դու, որպեսզի մի պատասխան տանք մեզ ուղարկողներին: Դու ի՞նչ ես ասում քո մասին»: Հովհաննեսը պատասխանեց. «Ես անապատում կանչողի ձայնն եմ, ինչպես ասում է Եսայի մարգարեն, հարթեցե՛ք Տիրոջ ճանապարհը»:
Ձեռքերը լվանալ
Այս արտահայտությունն օգտագործվում է հետևյալ իմաստով`ինչ-որ բանի պատասխանատվությունից հրաժարվել, ինչ-որ բանի չխառնվել, չմասնակցել:
Մատթեոսի Ավետարանի 27-րդ գլխի 11-26 համարներում նկարագրվում է Հիսուսի դատավարությունը հռոմեական դատարանում: Պիղատոսը հարցնում է . «Ի՞նչ անեմ Հիսուսին`Քրիստոս կոչվածին»: Բոլորը բարձր աղաղակում են. «Թող խաչվի՛»: Պիղատոսը, երբ տեսնում է, որ օգուտ չունի շարունակելը և, ընդհակառակը, ամբոխի մեջ ավելի մեծ խռովություն է առաջանում, ջուր վերցնելով, ձեռքերը լվանում է ժողովրդի առաջ և ասում. «Անպարտ եմ այս արդար մարդու արյունից. դո՛ւք գիտեք»: Ամբողջ ամբոխը պատասխանում է. «Նրա արյունը թող մեզ և մեր զավակների վրա լինի»:
Ավետյաց երկիր
Սա մի վայր է, ուր լիություն ու երջանկություն են տիրում: Սա մի ցանկալի բան է, թվում է, թե երջանկության գագաթնակետն է:
Պողոս առաքյալը Եբրայեցիներին ուղղված թղթի 11-րդ գլխում նախնիների օրինակելի հավատը նկարագրելիս Աբրահամի համար գրում է. «Հավատով նա պանդուխտ դարձավ Ավետյաց երկրում, ինչպես օտարության մեջ, վրանների տակ բնակվեց Իսահակի և Հակոբի հետ միասին, որոնք ժառանգակից էին նույն խոստման. քանզի սպասում էր հիմքերով հաստատված քաղաքին, որի ճարտարապետն ու արարիչը Աստված է»:
Ոչ միայն հացով
Միայն հացով չի ապրի մարդ. սա նշանակում է, որ մարդ արարածը պետք է մտահոգվի ոչ միայն իր նյութական, այլև հոգևոր պահանջմունքների համար:
Հիսուսը Սուրբ Հոգու կողմից տարվեց անապատ՝ փորձվելու սատանայից: Նա քառասուն օր և քառասուն գիշեր ծոմ պահելուց հետո քաղց զգաց: Եվ հենց այդ ժամանակ փորձիչը`սատանան, մոտեցավ Նրան և ասաց. «Եթե Աստծո Որդին ես, ասա, որ այս քարերը հաց դառնան»: Հիսուսը պատասխանեց. «Օրենքում գրված է. «Մարդ միայն հացով չի ապրում, այլ Աստծո բերանից ելած ամեն խոսքով»:
Ոսպապուր կամ անդրանկության իրավունքի վաճառք
Աստվածաշնչյան այս արտահայտությունն օգտագործվում է այն իմաստով, որ մեկը հրաժարվում է ինչ-որ բանից հանուն շահի, օգուտի: Ռեբեկայի արգանդում որդիները պայքարում էին միմյանց հետ, «բախվում էին» իրար: Այդ պայքարը ցույց էր տալիս երկվորյակների ապագա թշնամությունը: Համաձայն ավանդության` նրանք դեռ իրենց մոր արգանդում էին միմյանց հետ վիճարկում անդրանկության իրավունքը: Հենց անդրանկությունն էր իրավունք տալիս ստանալու Աբրահամի և Իսահակի հոգևոր օրհնությունը: Եսավը երդվում է և իր անդրանկությունը վաճառում Հակոբին, իսկ Հակոբը Եսավին տալիս է հաց ու ոսպապուր: Սա ուտում է, խմում ու գնում իր գործին: Այսպիսով Եսավն արհամարհում է իր անդրանկությունը: Ահա այսպիսին է Եսավի ամբողջ կյանքի պատկերը` ուտել, խմել, վեր կենալ ու գնալ, չխորհել այն մասին, թե ուր ես գնում, որտեղից հեռանում, նյութական բարիքների համար ինչ գին վճարում:
Ունայնություն ունայնությանց
Այս արտահայտությունը մատնանշում է մանրախնդիր հոգսերը, այն բոլոր չնչին, անօգուտ բաները, որոնք մնայուն, իսկական արժեք չունեն: «Ունայնություն ունայնությանց,- ասաց Ժողովողը,- ունայնություն ունայնությանց. ամեն ինչ ունայն է»:
Հնագույն ժամանակների Մերձավոր Արևելքին բնորոշ իմաստնական գրականության սահմաններում կարելի է առանձնացնել հատուկ ժանր` այսպես կոչված հոռետեսական գրականությունը: Աստվածաշնչում այդ ժանրը ներկայացված է միայն Ժողովողի գրքով, սակայն Ժողովողի գրքի հոռետեսությունը մի փոքր այլ բնույթի է: Սովորական հոռետեսական գրականության ստեղծագործության համար բնորոշ էր մռայլ անելանելիությունը, որը չէր թողնում հույսի և ոչ մի նշույլ: Քրիստոնեական կյանքը նույնպես լի է խնդիրներով, և այդ պատճառով Ժողովողի խոսքերը ներկայացնում են ոչ միայն պատմական հետաքրքրություն, այլև արդիական են և այսօր:
Աստծո գառ
Աստվածաշնչյան այս արտահայտությունը կենցաղում օգտագործվում է «հեզաբարո, խաղաղ, պարկեշտ, անվնաս մարդ» իմաստով:
Հովհաննես առաքյալի Ավետարանում ասվում է. «Հովհաննես Մկրտիչը տեսավ Հիսուսին, որ գալիս էր դեպի իրեն, և ասաց. «Ահա Աստծո Գառը, որ վերացնում է աշխարհի մեղքը»:
Զոհաբերության թեման Աստվածաշնչի կարևոր թեմաներից մեկն է: Ամենից առաջ աշխարհի արարումն ինչ-որ իմաստով Արարչի կողմից զոհաբերություն է, քանի որ Նա հավիտենական երանության համար անհրաժեշտ ամեն բան Իր մեջ կրող ինքնաբավ Կեցություն է, բայց որպեսզի «տեղ տար» ուրիշ էակների, բազում արարածների, բազում աշխարհների, Բարձրյալն ասես ինքնասահմանափակվեց, ասես «նվազեցրեց» Իր ներկայությունը տիեզերքի որոշ ոլորտներից:
Հովհաննես առաքյալն ամենայն խորությամբ էր գիտակցում «Աստծո Գառ» արտահայտության զոհաբերական իմաստը: Նա Հիսուսի մասին իր ավետարանական պատմությունը սկսում է Նրան որպես Աստծո գառ ներկայացնելով, և դա Նրա ծառայության իմաստը հասկանալու բանալին է:
Անկեզ մորենի
Այս արտահայտությունն օգտագործվում է որպես անխախտության պատկերավոր սահմանում: Այն վերցված է «Ելք» գրքի 3-րդ գլխից: Մովսեսն արածեցնում էր իր աներոջ` Հոթորի` մադիանացիների քրմի ոչխարները: Նա ոչխարները տարավ անապատ ու հասավ Աստծո լեռը` Քորեբ, ուր նրան տրվեց Աստծո հայտնությունը «անկեզ մորենու» մեջ , այսինքն՝ այրվող մորենու թփում: «Տիրոջ հրեշտակը երևաց նրան մորենու միջից կրակի բոցով: Մովսեսը տեսնում էր, որ մորենին հրով վառվում էր, բայց չէր այրվում»:
Այրվող մորենու թուփը, որտեղից լսվում էր Տիրոջ ձայնը, արտակարգ բազմանիստ պատկեր է և տալիս է մեզ մտորումների առիթ: