Այսօրվա մեր եթերաժամին «կուղևորվենք» դեպի Հին Չինաստան՝ ծանոթանալու երկրի երաժշտության պատմության որոշ մանրամասների։

Մեր նախորդ եթերաժամին խոսեցինք Հին Եգիպտոսի և Հին Հունաստանի երաժշտության մասին։ Շարունակելով թեման՝ այսօր կանդրադառնանք Հին Հռոմի և Հին Հայաստանի երաժշտությանը։

Մեր նախորդ հաղորդաժամին իմացանք, թե նախնադարյան մարդն ինչու և ինչպես է ստեղծել երաժշտությունն ու առաջին երաժշտական գործիքները:
Այսօր կխոսենք Հին աշխարհի, մասնավորապես՝ Հին Եգիպտոսի ու Հին Հունաստանի երաժշտության ու դրա դերի մասին։

Մեր առաջիկա հաղորդումներում կխոսենք երաժշտության և երաժշտական գործիքների ստեղծման պատմության մասին։ Իսկ այսօր կփորձենք հասկանալ՝ ինչու և ինչպես է մարդ արարածը սկսել ստեղծել երաժշտություն, ավելի ճիշտ՝ պարզունակ հնչյուններ, որոնք ժամանակի ընթացքում դարձել են մարդկային ինքնարտահայտման հզոր միջոց։

Թողարկումը նվիրված է Գեորգի Սվիրիդովի երկերի ամենահայտնի շարքին, որը կոմպոզիտորն անվանել է «Երաժշտական պատկերներ՝ ըստ Ալեքսանդր Պուշկինի «Ձյունահողմ» վիպակի»։

1878 թվականին Լայպցիգի «Բարթհոլֆ Զենֆ» հրատարակչատանը լույս է տեսնում իսպանացի կոմպոզիտոր Պաբլո Սարասատեի 20-րդ օպուսը՝ «Գնչուական մեղեդիները»: Հինգ տարի անց՝ 1883 թվականին, Սարասատեն մի տարօրինակ նամակ է ստանում հունգար կոմպոզիտոր Էլեմեր Սենտիրմայից, որը հայտնում է, որ «Գնչուական մեղեդիների» մասերից մեկն իր ստեղծածն է։

Բեթհովենի «Հերոսական» սիմֆոնիայով սկսվել է եվրոպական սիմֆոնիզմի մի նշանակալից դարաշրջան: Սիմֆոնիան ստեղծվել է կոմպոզիտորի համար հոգեբանական չափազանց ծանր շրջանում:

Հաղորդման վերջում սիմֆոնիայի I և II մասերը կներկայացնի Բեռլինի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբը` Հերբերտ ֆոն Կարայանի ղեկավարությամբ:

Այսօրվա հաղորդաժամը նվիրված է չեխ կոմպոզիտոր Անտոնին Դվորժակի «Սլավոնական պարեր» երկի ստեղծման պատմությանը: Այն կարող եք ունկնդրել հաղորդման վերջում՝ Քլիվլենդի սիմֆոնիկ նվագախմբի կատարմամբ: Դիրիժոր՝ Ջորջ Սելլ:

Լեհ կոմպոզիտոր Միխալ Օգինսկու «Հրաժեշտ հայրենիքին» պոլոնեզը համարվում է ժամանակակից Լեհաստանի երաժշտական խորհրդանիշներից մեկը։ Ժամանակին առաջարկվել է այն դարձնել երկրի պետական օրհներգ, սակայն այդ գաղափարից հրաժարվել են՝ ստեղծագործության բարդ մեղեդայնության պատճառով, որն այն դժվար է դարձնում երգելու համար։

Վաղնջական ժամանակներից հիասքանչ ու նրբագեղ կարապի մասին լեգենդներ ու առասպելներ են հյուսել՝ նրան համարելով մաքրության ու վեհության խորհրդանիշ: Կարապի գեղեցկությունը ոգեշնչել է մի շարք գրողների, նկարիչների ու կոմպոզիտորների, որոնց թվում` նաև ֆրանսիացի կոմպոզիտոր Կամիլ Սեն-Սանսին: Վերջինիս «Կենդանիների դիմակահանդես» սյուիտից «Կարապը» պիեսին կանդրադառնանք մեր այսօրվա հաղորդաժամին։

Միջնադարյան բենեդիկտյան Բենեդիկտբոյեռն (կամ կարճ՝ Բոյեռն) վանքը Գերմանիայի Բավարիա երկրամասում է: Տարիներ շարունակ տեղի վանականները հավաքել ու պահպանել են տարբեր բովանդակության գրքեր: Դրանցից թերևս ամենահայտնին «Կարմինա Բուրանա» ժողովածուն է, որը լատիներենից թարգմանաբար նշանակում է «Բոյեռնի երգերը»: Ժողովածուի նյութերի տարածմանը մեծապես նպաստել է գերմանացի կոմպոզիտոր և մանկավարժ Կառլ Հայնրիխ Մարիա Օրֆը՝ գրելով իր հայտնի «Կարմինա բուրանա» բեմականացված կանտատը:

Բոլերոն իսպանական ազգային պար է, որի առաջին տարատեսակները երևան են եկել 18-րդ դարի երկրորդ կեսից։ 19-րդ դարում բոլերոն այնպիսի մեծ համբավ է վայելել, որ ոչ միայն ազնվականներն են այն պարել, այլև այն դարձել է երաժշտական թատրոնի մաս, և սկսել են սովորեցնել դասական բալետի կանոններով:

1735 թվականին իտալացի կոմպոզիտոր, ջութակահար և երգեհոնահար Ջովաննի Բատիստա Պերգոլեզին Իտալիայի Նեապոլ քաղաքից, որտեղ նա ապրում և ստեղծագործում էր, տեղափոխվում է մերձակա Պոցուոլի փոքրիկ գյուղաքաղաքի ֆրանցիսկյան միաբանության վանքը: Պատճառը տուբերկուլոզ հիվանդությունն էր, որը մեկ տարի անց՝ 1736 թվականի մարտի 16-ին, խլեց 26-ամյա կոմպոզիտորի կյանքը: Հենց այս մեկ տարվա ընթացքում էլ երաժիշտը ստեղծում է իր ամենանշանակալից ստեղծագործությունը՝ «Ստաբատ մատեր» ֆա մինոր կանտատը։

Օրորոցային երգը երաժշտական բանահյուսության ամենահին ժանրերից է՝ մարդկության պատմության նախապատմական շրջանից։ Ամեն ժողովուրդ ունեցել է իր դիցաբանությանը, աշխարհայացքին և փիլիսոփայությանը բնորոշ օրորոցայիններ, որոնցում մինչ օրս գրեթե ոչինչ չի փոխվել։

Աշխարհի ամենազարմանահրաշ՝ «երգող» քարանձավը Շոտլանդիայում է՝ Ստաֆա կղզում…

XIV-XV դարերում արևմտաեվրոպական մշակույթն ամբողջությամբ «հեղեղված» էր մահվան թեմայով։ Արվեստի նման ուղղությունը շուտով ստանում է իր անվանումը՝ «Դանս Մակաբր» կամ «Մահվան պար»:

Վլտավան Չեխիայի ամենաերկար գետն է (շուրջ 430 կիլոմետր)՝ Էլբայի ձախ վտակը: Չեխիայի ողջ պատմության ընթացքում այն կարևոր դեր է կատարել երկրի կյանքում: Իսկ չեխ կոմպոզիտոր Բեդրժիխ Սմետանայի «Վլտավա» սիմֆոնիկ պոեմը համարում են երկրի ոչ պաշտոնական օրհներգը:
Հենց այս հանճարեղ երկի ստեղծման մասին էլ կխոսենք այսօր:

Շարունակում ենք մեր նախորդ հաղորդաժամի «Ավե Մարիա» կաթոլիկ աղոթքի թեման: Այսօր ձեզ կծանոթացնենք մեկ այլ «Ավե Մարիա» երաժշտական ստեղծագործության նույնքան հետաքրքիր պատմության, որը 18-րդ դարի գերմանացի կոմպոզիտոր Յոհան Սեբաստիան Բախի և 19-րդ դարի ֆրանսիացի կոմպոզիտոր, երաժշտական քննադատ Շառլ Գունոյի այսպես կոչված «համագործակցության» արդյունքն է:

«Ավե Մարիան» սուրբ Աստվածամորը նվիրված ամենահայտնի կաթոլիկ աղոթքներից է։ Նրա տեքստի հիման վրա տարբեր ժամանակներում երաժշտական գլուխգործոցներ են ստեղծվել։
Այսօր մենք կանդրադառնանք Ֆրանց Շուբերտի «Էլենի երրորդ երգը» ստեղծագործությանը, որը հաճախ սխալմամբ անվանում են «Ավե Մարիա»:

Ստեղծագործական երազներ տեսնելու ունակությունը հանճարներին բնորոշ ամենաանբացատրելի առեղծվածներից է: Մեզ են հասել բազմաթիվ պատմություններ այն մասին, որ այս կամ այն կարևորագույն նշանակության գյուտի հեղինակը կամ արվեստի հանճարեղ կոթող ստեղծողը երազի միջոցով է հուշում ստացել: