Ֆրանսիացի գրող, լրագրող և հեղափոխական Անրի Բարբյուսին գրական հռչակ բերեց «Կրակը» վեպը, որը նվիրված է զանգվածային գիտակցության հեղափոխականացմանը…

Անտոնիո Մաչադոյին ընդունված է անվանել «98-ի սերնդի» ներկայացուցիչ, որի բանաստեղծական առաջին՝ «Անձկություն» ժողովածուի ծնունդը համընկավ իսպանացի նշանավոր բանաստեղծ Խուան Ռամոն Հիմենեսի «Տխուր մեղեդիներ» ժողովածուի լույս տեսնելու հետ: Մաչադոյի բանաստեղծական աշխարհը խիստ ինքնատիպ է: Անձնական խոր ապրումներին, կասկածանքներին հավասար հնչում են բազմաթիվ հարցեր, որոնք արտահայտում են նրա տագնապները ներկայի և ապագայի համար: Անմասն չեն նաև հայրենի բնաշխարհն ու մեղեդային արտահայտչաձևերը:

Ամերիկացի գրող՝ արձակագիր, բանաստեղծ, դրամատուրգ Գերտրուդ Սթայնը կարողացավ նոր ընթացքի մեջ դնել գրական տեքստը, նոր պատկերով ներկայացնել իրականությունը, ստեղծել դիմանկարի հետաքրքիր վրձնումներ՝ այսպիսով ևս մեկ էջ բացելով հսկայածավալ համաշխարհային գրականության մեջ:

Բավականին խայտաբղետ պատկեր ունի ժամանակակից հայ գրականությունը: Գրվում են ամենատարբեր որակների գրական երկեր, և ընթերցողն էլ պիտի տաղանդավոր լինի, որ ընտրություն անի: Ինչով է առանձնանում արդի գրականությունը, ինչպես կարելի է հասնել ընթերցողի սրտին…

20-րդ դարի 20-ականներին լեհական գրականությունը զգալի փոփոխություններ կրեց: Նորարար սկսեցին համարվել ֆուտուրիստները, որոնք հանդես էին գալիս քերականական, ուղղագրական կանոնների դեմ: Գործում էր ‹‹Սկամանդր›› գրական խմբակը: Լավագույն բանաստեղծներ էին համարվում Վլադիսլավ Բրոնևսկին, Յուլիան Տուվիմը, իսկ արձակագիրներ՝ Լեոն Կրուչկովսկին, Մարիա Դոմբրովսկան, Վիտոլդ Գոմբրովիչը…

Հաղորդումը նվիրված է գերմանացի նշանավոր վիպագիր Էրիխ Մարիա Ռեմարկին: Արտասովոր ճակատագիր բաժին հասավ այս գրողին: 17 տարեկան պատանին, որը նոր էր ավարտել գիմնազիան, ռազմաճակատ մեկնեց և վիրավորվեց հինգ անգամ: Պատերազմից հետո նա ուսուցչություն էր անում գավառում, հետո տեղափոխվեց Բեռլին: Ռեմարկը վերցրեց մոր անվան երկրորդ բաղադրիչը՝ Մարիա, երբ կորցրեց նրան: Կարիքները հոգալու համար պատրաստ էր ցանկացած աշխատանքի: Ուսուցիչ, մրցարշավորդ, առևտրի բնագավառի ծառայող, խմբագիր, լրագրող. մասնագիտություններ, որոնք իրենց արտացոլումը գտան նրա հերոսների կերպարներում:

Այսօր տպագրվում են բազմաթիվ գրքեր, որոնք վաճառվում են, նվիրվում: Սակայն նրանցից շատ քչերն են արժանանում ընթերցված լինելու երջանկությանը: Ո՞րն է գաղտնիքը… Այս և նման այլ հարցերի պատասխանում է գրող, մշակութային լրագրող և գրականագետ Կարինե Ռաֆայելյանը:

Արգենտինացի արձակագիր, դրամատուրգ, թարգմանիչ և բանաստեղծ Խուլիո Կորտասարը սիրված է իր հայրենիքում, բայց նրան այսօր թարգմանում և ընթերցում են ամբողջ աշխարհում: Պատճառը նրա գրականության մեջ թևածող ազատության տենչն է, որին նվիրել է բազմաթիվ ստեղծագործություններ: Կիրառելով ֆանտաստիկայի տարրը՝ նա ավելի հետաքրքիր է դարձրել վիպական իրականությունը…

Ավստրիացի գրող Ռայներ Մարիա Ռիլկեն մեծ ազդեցություն է թողել համաշխարհային գրականության վրա: Նրա բանաստեղծական շարքերը, նամականին, հոդվածները ուսումնասիրության հարուստ նյութ են գրականագետների և արվեստի պատմաբանների համար: Աշխարհի ամենամեծ քնարերգուի գրքերը շարունակում են վերահրատարակվել ոչ միայն գրողի հայրենիքում, այլև նրա սահմաններից դուրս:  

Հաղորդումը նվիրված է իսպանացի նշանավոր բանաստեղծ և դրամատուրգ Ռաֆայել Ալբերտիին, որն այսպես է հիշում իր գրական մուտքը. «Մենք պոեզիա մտանք ծանր և անհանգիստ ժամանակներում:  Եվ պիտի նոր աշխարհ հայտնաբերեինք, որպեսզի այնտեղ գտնեինք այն իրականությունը, որը մեզ ոչինչ չէր հուշելու…»:

Դանիական գրականությունը 20-րդ դարի առաջին կեսին ներկայանում է բազմաշերտ, բազմատարր և հետաքրքիր: Հանդես են գալիս մեծ թվով տաղանդավոր գրողներ, ովքեր իրենց ստեղծագործություններով պատկերում են ազատասեր ժողովուրդների ճակատագիրը…

Ինչ է գրականությունը այսօրվա երիտասարդի համար, ինչ է նա կարդում այսօր…
Զրույց Հայ-ռուսական համալսարանի մագիստրանտ, Անդրեյ Վոզնեսենկու անվան կրթաթոշակի արժանացած Հասմիկ Երիցյանի հետ:

Ֆրանսիացի վիպագիր և էսսեիստ, մոդեռնիզմի ներկայացուցիչ Մարսել Պրուստի «Կորուսյալ ժամանակի որոնումներ»-ը համարվում է 20-րդ դարի ամենակարևոր վեպերից մեկը: Գրողն ապրել է այնպիսի դարաշրջանում, երբ Եվրոպան ցնցվում էր սոցիալական ալեբախումներից: Եվ այդ նույն ժամանակ գրված այս վեպում գրողին հետաքրքրում են ոչ թե պատմական կամ քաղաքական իրադարձություններ, այլ գիտակցական հոսքով ժամանակը, հիշողությունը հետ բերելու երևակայական աշխարհը:

Լատինական Ամերիկայի կյանքը 20-րդ դարի սկզբին բնորոշվում է լատինամերիկյան ժողովուրդների դեմ ԱՄՆ-ի վարած տնտեսական, քաղաքական և հոգևոր զավթողական քաղաքականությամբ, որը չէր կարող չանդրադառնալ գեղարվեստական գրականության վրա, հատկապես այս շրջանում գրված հակաիմպերիալիստական վեպերում: Լատինամերիկյան երկրներում ստեղծված այսպիսի երկերը զրկված չեն ազգային յուրահատկություններից, թեմատիկ և լեզվական դրսևորումներից: Նախ արժանահիշատակ է մեքսիկական ժողովրդական բանաստեղծությունը. առաջին հերթին՝ կոպլաները՝ քառատողերը, և կանսիոնները՝ երգերը, որոնք իրենց առաջատար, հիմնականում հեղափոխական թեմաներով մեծ ազդեցություն թողեցին մեքսիկական բանաստեղծության հետագա զարգացումներում…

Անգլիացի վիպագիր, դրամատուրգ և էսսեիստ Ջոն Գոլսուորդիի անունն առաջին հերթին կապվում է «Ֆորսայթների պատմությունը» վիպաշարի հետ, որը հայտնի դարձրեց նրան որպես իրատեսական արձակի մեծ վարպետ: Գոլսուորդիի արձակին բնորոշ են նուրբ դիտողականությունը, սուր քննադատությունը և քնարականությունը: Նրա մի շարք հոդվածներ՝ «Գրականությունը և կյանքը», «Բնավորության կերտումը գրականության մեջ» և այլն, իրատեսական գրականության ծրագրեր են: Իր գրական ուսուցիչներ նա համարում էր Տոլստոյին և Տուրգենևին, իսկ գրական կողմնորոշումը հասարակական և սոցիալ-հոգեբանական խնդիրներին անդրադառնալն էր:

Հաղորդումը նվիրված է անգլիացի գրող՝ արձակագիր, դրամատուրգ, հրապարակախոս Առնոլդ Բենեթին։ Նրա «Վիպակ ծեր կանանց մասին» վեպում առանձնահատուկ ընդգծվածությամբ երևաց նրա իրատեսական արձակը: Հաջողվեց վարպետորեն պատկերել մարդկային դրաման, չիրականացված երազանքները, հաղորդել ամենօրյա իրականությունը: Այս վեպը, որը կյանքի և ժամանակի անդառնալի շարժման մասին է, հակասական կարծիքների առիթ տվեց գրողների և գրաքննադատների շրջանում…

Հաղորդումը նվիրված է ֆրանսիացի գրող և երաժշտագետ, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, նաև հասարակական գործիչ Ռոմեն Ռոլանին: 1914 թ.-ին գրականության ասպարեզում ոչ մեկին չհանձնվեց Նոբելյան մրցանակ, միայն 1915-ին այդ մրցանակին արժանացավ Ռոմեն Ռոլանը: Նա առանձնահատուկ վերաբերմունք ուներ հայկական մշակույթի և երաժշտության հանդեպ: Իր նշանավոր «Ժան Քրիստոֆ» վեպի թարգմանության առիթով գրված նամակ-առաջաբանում նա Հայաստանը, երաժշտության առումով, համեմատում է Իտալիայի հետ: Սորբոնում ինքն է կազմակերպում Կոմիտասի բանախոսությունը և համերգը՝ նկատելով, որ նրա երաժշտությունը խորն է, ողբերգական և առնական, նույնիսկ իր երազկոտության մեջ:

Հաղորդումը նվիրված է կոլումբիացի գրող, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր,  մոգական ռեալիզմի վարպետ Գաբրիել Գարսիա Մարկեսին: Հեշտ չի եղել նրա անցած գրական ճանապարհը: Աշխատանք, անքուն գիշերներ, օրական երեք տուփ ծխախոտ, ծանր հիվանդություններ, որոնք կարողացել է հաղթահարել: Նաև դիմացել է երկար ժամանակ ընթերցողների և գրաքննադատների անուշադրությանը: Առաջին գործերը, որոնք նա գրել էր մեծ եռանդով և ամենայն ուշադրությամբ, լինելով հետաքրքրիր և նորարարական, ճանաչել տվեցին գրողին շատ ավելի ուշ, երբ նա արդեն ավարտել էր իր ամենամեծ վեպը՝ «Հարյուր տարվա մենություն»-ը:

Լուի Արագոնի՝ ֆրանսիացի բանաստեղծի, արձակագրի, հրապարակախոսի և քաղաքական գործչի անունը քաջ հայտնի է հայ իրականությանը, որովհետև գրողի վերաբերմունքը հայ բազմադարյան գրականության հանդեպ ակնհայտ է: Նա 1955 թվականին գրեց մի ծավալուն հոդված՝ «Հայաստանի հազարամյա երթը» վերտառությամբ, որտեղ հատկապես բարձր գնահատեց Ավ. Իսահակյանին և Ե. Չարենցին՝ համեմատելով նրանց 20-րդ դարի խոշորագույն բանաստեղծներ Էլյուարի և Ապոլիների, Ռիլկեի և Լորկայի, Եսենինի և Մայակովսկու հետ: Իսահակյանի մահվան կապակցությամբ 1957 թվականին գրեց «Ավետիք Իսահակյանի հիշատակին» հոդվածը: «Ո՞վ է հիշում հայոց եղեռնը» հոդվածում Լուի Արագոնը  1915 թվականի դեպքերը համարեց «մի ապրող ազգի հանդեպ կատարված ցեղասպանության առաջին ոճիրը»…

Հինավուրց Լյուբեկ քաղաքում բնակվող Մաների ընտանիքը միանգամից երկու նշանավոր գրող նվիրեց աշխարհին՝ Հայնրիխին և Թոմասին: Հայնրիխն ուզում էր նկարիչ դառնալ: Նա աշխատակցում էր երգիծական «Սիմպլիցիսսիմուս» հանրաճանաչ հանդեսին, ունկնդրում արվեստի պատմության դասախոսություններ Բեռլինի համալսարանում: Գրական դեբյուտը «Ավետյաց երկիր» երգիծական, քննադատական վեպն է: Հենվելով Բալզակի և Զոլայի ավանդույթների վրա՝ նա ստեղծեց բեռլինյան դրամատերերի դիմանկարներ, ովքեր զանազան խարդախություններով հսկա հարստությունների տեր էին դառնում: Ահա այսպիսի բնակիչներով երկրի կերպար է ստեղծում Մանը, որտեղ կաթե գետեր են հոսում, մարդկանց ոտքերի առաջ ընկնում են խնձորներ ու տանձեր: Այս ամենն ինչ-որ տեղ փոխառված է բանահյուսական իրականությունից: Այսպիսին է երևում մայրաքաղաքի բարձր հասարակությունը գավառական երիտասարդ Անդրեաս Ցումզեին: Գեղեցկատես բանաստեղծի բախտը բերում է: Նրան իր հզոր գրկում է պահում նրա ֆինանսիստ կինը, որը սիրո պահերին չափազանց արժեքավոր խորհուրդներ է տալիս, թե ինչպես հաջողություն ունենալ բորսայում…