Գրական ընտրանի
Հաղորդաշարը անդրադառնում է 20-րդ դարի մեծանուն գրողներին եւ նրանց առավել հայտնի գործերին, ժամանակակից հայ գրողների անցած ուղուն եւ նրանց գրական վաստակին:
- Հեղինակ` Անի Փաշայան
Ռաֆայել Ալբերտի
Հաղորդումը նվիրված է իսպանացի նշանավոր բանաստեղծ և դրամատուրգ Ռաֆայել Ալբերտիին, որն այսպես է հիշում իր գրական մուտքը. «Մենք պոեզիա մտանք ծանր և անհանգիստ ժամանակներում: Եվ պիտի նոր աշխարհ հայտնաբերեինք, որպեսզի այնտեղ գտնեինք այն իրականությունը, որը մեզ ոչինչ չէր հուշելու…»:
Դանիական գրականությունը 20-րդ դարի առաջին կեսին
Դանիական գրականությունը 20-րդ դարի առաջին կեսին ներկայանում է բազմաշերտ, բազմատարր և հետաքրքիր: Հանդես են գալիս մեծ թվով տաղանդավոր գրողներ, ովքեր իրենց ստեղծագործություններով պատկերում են ազատասեր ժողովուրդների ճակատագիրը…
Ինչ է գրականությունը այսօրվա երիտասարդի համար
Ինչ է գրականությունը այսօրվա երիտասարդի համար, ինչ է նա կարդում այսօր…
Զրույց Հայ-ռուսական համալսարանի մագիստրանտ, Անդրեյ Վոզնեսենկու անվան կրթաթոշակի արժանացած Հասմիկ Երիցյանի հետ:
Մարսել Պրուստ
Ֆրանսիացի վիպագիր և էսսեիստ, մոդեռնիզմի ներկայացուցիչ Մարսել Պրուստի «Կորուսյալ ժամանակի որոնումներ»-ը համարվում է 20-րդ դարի ամենակարևոր վեպերից մեկը: Գրողն ապրել է այնպիսի դարաշրջանում, երբ Եվրոպան ցնցվում էր սոցիալական ալեբախումներից: Եվ այդ նույն ժամանակ գրված այս վեպում գրողին հետաքրքրում են ոչ թե պատմական կամ քաղաքական իրադարձություններ, այլ գիտակցական հոսքով ժամանակը, հիշողությունը հետ բերելու երևակայական աշխարհը:
Մեքսիկական բանաստեղծություն
Լատինական Ամերիկայի կյանքը 20-րդ դարի սկզբին բնորոշվում է լատինամերիկյան ժողովուրդների դեմ ԱՄՆ-ի վարած տնտեսական, քաղաքական և հոգևոր զավթողական քաղաքականությամբ, որը չէր կարող չանդրադառնալ գեղարվեստական գրականության վրա, հատկապես այս շրջանում գրված հակաիմպերիալիստական վեպերում: Լատինամերիկյան երկրներում ստեղծված այսպիսի երկերը զրկված չեն ազգային յուրահատկություններից, թեմատիկ և լեզվական դրսևորումներից: Նախ արժանահիշատակ է մեքսիկական ժողովրդական բանաստեղծությունը. առաջին հերթին՝ կոպլաները՝ քառատողերը, և կանսիոնները՝ երգերը, որոնք իրենց առաջատար, հիմնականում հեղափոխական թեմաներով մեծ ազդեցություն թողեցին մեքսիկական բանաստեղծության հետագա զարգացումներում…
Ջոն Գոլսուորդի
Անգլիացի վիպագիր, դրամատուրգ և էսսեիստ Ջոն Գոլսուորդիի անունն առաջին հերթին կապվում է «Ֆորսայթների պատմությունը» վիպաշարի հետ, որը հայտնի դարձրեց նրան որպես իրատեսական արձակի մեծ վարպետ: Գոլսուորդիի արձակին բնորոշ են նուրբ դիտողականությունը, սուր քննադատությունը և քնարականությունը: Նրա մի շարք հոդվածներ՝ «Գրականությունը և կյանքը», «Բնավորության կերտումը գրականության մեջ» և այլն, իրատեսական գրականության ծրագրեր են: Իր գրական ուսուցիչներ նա համարում էր Տոլստոյին և Տուրգենևին, իսկ գրական կողմնորոշումը հասարակական և սոցիալ-հոգեբանական խնդիրներին անդրադառնալն էր:
Առնոլդ Բենեթ
Հաղորդումը նվիրված է անգլիացի գրող՝ արձակագիր, դրամատուրգ, հրապարակախոս Առնոլդ Բենեթին։ Նրա «Վիպակ ծեր կանանց մասին» վեպում առանձնահատուկ ընդգծվածությամբ երևաց նրա իրատեսական արձակը: Հաջողվեց վարպետորեն պատկերել մարդկային դրաման, չիրականացված երազանքները, հաղորդել ամենօրյա իրականությունը: Այս վեպը, որը կյանքի և ժամանակի անդառնալի շարժման մասին է, հակասական կարծիքների առիթ տվեց գրողների և գրաքննադատների շրջանում…
Ռոմեն Ռոլան
Հաղորդումը նվիրված է ֆրանսիացի գրող և երաժշտագետ, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, նաև հասարակական գործիչ Ռոմեն Ռոլանին: 1914 թ.-ին գրականության ասպարեզում ոչ մեկին չհանձնվեց Նոբելյան մրցանակ, միայն 1915-ին այդ մրցանակին արժանացավ Ռոմեն Ռոլանը: Նա առանձնահատուկ վերաբերմունք ուներ հայկական մշակույթի և երաժշտության հանդեպ: Իր նշանավոր «Ժան Քրիստոֆ» վեպի թարգմանության առիթով գրված նամակ-առաջաբանում նա Հայաստանը, երաժշտության առումով, համեմատում է Իտալիայի հետ: Սորբոնում ինքն է կազմակերպում Կոմիտասի բանախոսությունը և համերգը՝ նկատելով, որ նրա երաժշտությունը խորն է, ողբերգական և առնական, նույնիսկ իր երազկոտության մեջ:
Գաբրիել Գարսիա Մարկես
Հաղորդումը նվիրված է կոլումբիացի գրող, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, մոգական ռեալիզմի վարպետ Գաբրիել Գարսիա Մարկեսին: Հեշտ չի եղել նրա անցած գրական ճանապարհը: Աշխատանք, անքուն գիշերներ, օրական երեք տուփ ծխախոտ, ծանր հիվանդություններ, որոնք կարողացել է հաղթահարել: Նաև դիմացել է երկար ժամանակ ընթերցողների և գրաքննադատների անուշադրությանը: Առաջին գործերը, որոնք նա գրել էր մեծ եռանդով և ամենայն ուշադրությամբ, լինելով հետաքրքրիր և նորարարական, ճանաչել տվեցին գրողին շատ ավելի ուշ, երբ նա արդեն ավարտել էր իր ամենամեծ վեպը՝ «Հարյուր տարվա մենություն»-ը:
Լուի Արագոն
Լուի Արագոնի՝ ֆրանսիացի բանաստեղծի, արձակագրի, հրապարակախոսի և քաղաքական գործչի անունը քաջ հայտնի է հայ իրականությանը, որովհետև գրողի վերաբերմունքը հայ բազմադարյան գրականության հանդեպ ակնհայտ է: Նա 1955 թվականին գրեց մի ծավալուն հոդված՝ «Հայաստանի հազարամյա երթը» վերտառությամբ, որտեղ հատկապես բարձր գնահատեց Ավ. Իսահակյանին և Ե. Չարենցին՝ համեմատելով նրանց 20-րդ դարի խոշորագույն բանաստեղծներ Էլյուարի և Ապոլիների, Ռիլկեի և Լորկայի, Եսենինի և Մայակովսկու հետ: Իսահակյանի մահվան կապակցությամբ 1957 թվականին գրեց «Ավետիք Իսահակյանի հիշատակին» հոդվածը: «Ո՞վ է հիշում հայոց եղեռնը» հոդվածում Լուի Արագոնը 1915 թվականի դեպքերը համարեց «մի ապրող ազգի հանդեպ կատարված ցեղասպանության առաջին ոճիրը»…
Հայնրիխ Ման և Թոմաս Ման
Հինավուրց Լյուբեկ քաղաքում բնակվող Մաների ընտանիքը միանգամից երկու նշանավոր գրող նվիրեց աշխարհին՝ Հայնրիխին և Թոմասին: Հայնրիխն ուզում էր նկարիչ դառնալ: Նա աշխատակցում էր երգիծական «Սիմպլիցիսսիմուս» հանրաճանաչ հանդեսին, ունկնդրում արվեստի պատմության դասախոսություններ Բեռլինի համալսարանում: Գրական դեբյուտը «Ավետյաց երկիր» երգիծական, քննադատական վեպն է: Հենվելով Բալզակի և Զոլայի ավանդույթների վրա՝ նա ստեղծեց բեռլինյան դրամատերերի դիմանկարներ, ովքեր զանազան խարդախություններով հսկա հարստությունների տեր էին դառնում: Ահա այսպիսի բնակիչներով երկրի կերպար է ստեղծում Մանը, որտեղ կաթե գետեր են հոսում, մարդկանց ոտքերի առաջ ընկնում են խնձորներ ու տանձեր: Այս ամենն ինչ-որ տեղ փոխառված է բանահյուսական իրականությունից: Այսպիսին է երևում մայրաքաղաքի բարձր հասարակությունը գավառական երիտասարդ Անդրեաս Ցումզեին: Գեղեցկատես բանաստեղծի բախտը բերում է: Նրան իր հզոր գրկում է պահում նրա ֆինանսիստ կինը, որը սիրո պահերին չափազանց արժեքավոր խորհուրդներ է տալիս, թե ինչպես հաջողություն ունենալ բորսայում…
Լու Սին
Հաղորդումը նվիրված է չինական ժամանակակից գրականության հիմնադիր Լու Սինին (իսկական անունը՝ Չժոու Շու Ժեն): Նրա թե՛ փոքր արձակում և թե՛ հրապարակագրության մեջ, ինչպես նաև գրապատմական աշխատանքներում, հստակ երևում է չինական գրականության զարգացումը: Ծնվել է Շաոսին քաղաքում: Հայրը հողատեր էր և սեփական հողատարածքները տալիս էր վարձակալությամբ: Դա ընտանիքին ազատում էր կենսական շատ հոգսերից: Այսինքն՝ Չժոուների ընտանիքն ապահով և հարմարավետ կյանքով էր ապրում: Լու Սինը նախ Նանկինում ուսանեց ռազմածովային ակադեմիայում, ապա՝ Լեռնագնացության և լեռնաերկաթուղային ուսումնարանում: Այստեղ սովորեց մի շարք օտար լեզուներ՝ անգլերեն, գերմաներեն, ֆրանսերեն, ծանոթացավ բնական գիտություններին՝ ֆիզիկա, քիմիա, կենսաբանություն՝ զարգացնելով մտավոր կարողությունները: Իհարկե, ստացած գիտելիքները բավարար չէին, և Լու Սինը սկսեց ինքնակրթվել…
Էրվե Բազեն
Հաղորդումը նվիրված է ֆրանսիացի նշանավոր գրող, իրատեսական արձակի մեծ ջատագով Էրվե Բազենին: Նա համարվում է 20-րդ դարի 50-80-ական թվականների ամենաշատ ընթերցված հեղինակը: Բացի դրանից, Բազենը նշանավոր հասարարական գործիչ է, խաղաղության մարտիկ, 1973-ից Գոնկուրյան ակադեմիայի նախագահն էր, և սրանով ակնբախ է դառնում այն փաստը, թե որքան մեծ կշիռ ուներ նա Ֆրանսիայի գրական կյանքում: Ծնվել է մտավորականի ընտանիքում: Արիստոկրատ բուրժուական այս ընտանիքը հպարտանում էր իր նախնիներով, որոնց մեջ կային նշանավոր իրավաբաններ, եկեղեցու սպասավորներ, գիտնականներ, զինվորականներ, անգամ եպիսկոպոս և ակադեմիկոս: Հայրը իրավաբան էր և աշխատում էր կաթոլիկ համալսարանում և որդուն տեսնում էր իրավաբանի պաշտոնում: Էրվեն սկզբում սովորեց կաթոլիկ գիմնազիայում, իսկ հետո ծնողների կամքով ընդունվեց համալսարանի իրավաբանության բաժին, սակայն շուտով թողեց այն: Պատճառը ծնողների հետ կոնֆլիկտն էր, որոնք չէին ընդունում իրենց որդու՝ գրականության հանդեպ հակումները…
20-րդ դարի չեխական գրականություն
Հաղորդումը նվիրված է 20-րդ դարի չեխական գրականությանը, որը 20-ական թվականներին բավական բարդ և հակասական շրջան ապրեց՝ գեղագիտական հայացքների հետ կապված: Այս ամենն ուղեկցվեց գաղափարական բուռն վեճերով: Մեծ դեր խաղաց «Դեվետսիլ» գրական խումբը, որը ստեղծվեց Բռնոյում 1923 թվականին: Խմբի անդամներն իրենց մարքսիստներ էին համարում և փորձում էին նորարություններ անել արվեստում: Պոետիզմի շարունակողները եղան սյուրռեալիստները, ովքեր մանիֆեստ հրապարակեցին, որը հիմնված էր Անդրե Բրետոնի և ֆրանսիացի սյուրռեալիստների աշխատանքների վրա…
Միգել Էռնանդես
Հաղորդումը նվիրված է իսպանացի նշանավոր բանաստեղծ Միգել Էռնանդեսին: 1931 թվականին Միգելն առանց գրոշի գալիս է մայրաքաղաք այն հույսով, որ մեծ հաջողություն է ունենալու: Հովիվ-բանաստեղծի հետ հարցազրույցը, ինչպես նաև մի քանի բանաստեղծություն հայտնվում են մայրաքաղաքի լավագույն ամսագրերում: Բայց աշխատանք գտնել նրան այդպես էլ չի հաջողվում: Կենսական կարիքները հոգալու համար շուտով վերադառնում է ծննդավայր: Սակայն մադրիդյան ժամանակաշրջանը խիստ արդյունավետ էր: Այստեղ նա ծանոթացավ իսպանական ժամանակակից պոեզիային, ամրապնդվեց հետաքրքրությունը իսպանացի բանաստեղծ Լուիս դե Գոնգորայի ստեղծագործության հանդեպ: Եվ հենց առաջին ժողովածուում, որ լույս տեսավ 1933-ին՝ ‹‹Լուսնի գիտակը›› խորագրով, զգացվում է Գոնգորայի ազդեցությունը, ում պոեզիան ապշեցրել էր ինքնուս-բանաստեղծին…
Շոն Օ՚Քեյսի
Հաղորդումը նվիրված է իռլանդացի դրամատուրգ և վիպագիր Շոն Օ՚Քեյսիին: Վատ տեսողության պատճառով նա այդպես էլ դպրոց չգնաց և ինքնուրույն սովորեց կարդալ և գրել: Իր առաջին պիեսները նա գրեց 20-ականներին: «Հրագիգի ստվեր»-ին հաջորդեցին «Յունոնան և Սիրամարգը», «Գութանը և աստղերը»: Երեք պիեսներն էլ նվիրված են իռլանդացի ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարին: Եվ այս երեք գործերում էլ կարևորը ժողովրդի, ամենաաննշան և համեստ մարդկանց հերոսական ոգու պատկերումն է:
Աննա Զեգերս
Գերմանացի գրող, քաղաքական գործիչ Աննա Զեգերսը ծնվել է Մայնցում, բուրժուական ընտանիքում: Առաջին պատմվածքները երևացին 1920-ականների կեսերին, որոնցից առաջինում՝ «Գրուբեչ»-ում, հստակ արտացոլեց իրականությունը: «Ցիգլերները» նորավեպում ներկայացրեց փոքր մարդու ողբերգական ճակատագիրը: Ցիգլերների արհեստագործական ընտանիքի տառապանքն ուղիղ կապ ունի այդ ժամանակների գերմանական բուրժուական իրականության հետ: Արձակագրի ուշադրության կենտրոնում են հայտնվում ոչ միայն սոցիալական անարդարության զոհերը, այլև դրա դեմ պայքարողները…
Հերբերտ Ուելս
Ֆանտաստ գրող, սոցիալ-փիլիսոփայական ֆանտաստիկայի վարպետ, մասնագիտությամբ՝ կենսաբան, կենսաբանության դոկտոր Հերբերտ Ուելսը բազմաթիվ նշանավոր վեպերի, գիտական ուսումնասիրությունների, դասագրքերի, հետաքրքրաշարժ տարաբնույթ գրքերի հեղինակ է: Այն, որ Ուելսի ստեղծագործության կենտրոնում գիտատեխնիկական առաջընթացին մեծ տեղ է հատկացված, հայտնի է: Սակայն գրողը հաստատապես համոզված էր, որ տեխնիկայի առաջընթացը չի կարող երջանկացնել մարդուն և իր ստեղծագործության մեջ հետաքրքիր համադրության մեջ դրեց գիտության հնարավորություններն ու բանականությունը, նկարագրեց համաշխարհային կատակլիզմները, զինվորների դաժանությունը և գաղութների գրավումը: Դեռ 20-րդ դարի սկզբին նա կանխազգաց գիտական մեծաթիվ հայտնագործությունների ծնունդը՝ կապված տիեզերքի յուրացման և միջմոլորակային հաղորդակցությունների հետ…
Լուիջի Պիրանդելլո
Հաղորդումը նվիրված է իտալացի գրող՝ արձակագիր, դրամատուրգ, բանաստեղծ Լուիջի Պիրանդելլոյին: Իրատեսական արձակի նոր որակով նա պատկերեց կյանքը, փոքր մարդու իրավունքները: Որպես դրամատուրգ՝ նորարար է: Ստեղծել է փիլիսոփայական և հոգեբանական նոր թատրոն: Ամենանշանավորը «Վեց գործող անձ հեղինակի որոնումներում» պիեսն է: Այստեղ գործող անձինք իրական դեմքեր են՝ դերասանները, թատրոնի տնօրենը, ինչպես նաև չգրված պիեսների մտացածին հերոսները: Դեռ կերպավորում չունեցած յուրաքանչյուր գործող անձ ձգտում է իր կողմը գրավել հեղինակին: Դրամատուրգն օգտվում է չափազանց հետաքրքիր հնարքից՝ միավորելով իրականությունն ու թատերական խաղը. գործողությունը զարգանում է հենց հանդիսատեսի աչքի առաջ…
20-րդ դարի առաջին կեսի ԱՄՆ գրականություն
Հաղորդումը նվիրված է 20-րդ դարի առաջին կեսի Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների գրական կյանքին: Այս շրջանը նշանավորվեց Ֆրենսիս Սքոթ Ֆիցջերալդի, Էռնեստ Հեմինգուեյի, Սինկլեր Լյուիսի, Ուիլյամ Ֆոլքների, Ջոն Սթայնբեքի, Շերվուդ Անդերսոնի, Յուջին Օ’Նիլի, Ռոբերտ Ֆրոստի, Կառլ Սենդբորգի, Լենգսթոն Հյուզի, Ջոն Դոս Փասոսի և այլոց գրականությամբ…