Համաշխարհային դասական երաժշտություն
Դասական երաժշտության պատմություն: Մեծ կոմպոզիտորների կյանքը և ստեղծագործությունները: Կատարողական արվեստ: Դասական երաժշտության մեծանուն կատարողների կյանքը և վաստակը: Դասական երաժշտությունը արդի աշխարհում: Ժամանակակից կոմպոզիտորներ և կատարողներ: Այս ամենի մասին` «Համաշխարհային դասական երաժշտություն» հաղորդաշարի հաղորդումներում:
Ալֆրեդ Շնիտկե, Կոնցերտ՝ Նարեկացու խոսքերով
Հաղորդումը նվիրված է Շնիտկեի խմբերգային կոնցերտին՝ Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» աղոթագրքի հիման վրա գրված։ Կոմպոզիտորի խոստովանությամբ՝ «Կոնցերտը ստեղծելու ընթացքում Նարեկացու ոգին թևածում էր իմ սենյակում... Նարեկացին էր շարժում իմ գրիչը»:
Գեորգ Ֆիլիպ Տելեման
Հաղորդումը նվիրված է 17-18-րդ դդ. գերմանացի կոմպոզիտոր, կապելմայստեր Գեորգ Տելեմանի կյանքին և ստեղծագործությանը։ Տելեմանին համարում էին երաժշտության «լուսավորիչ»․ նա առաջին աշխարհիկ համերգների կազմակերպիչն էր, առաջին «երաժշտական ընկերությունների» հիմնադիրը։ Նրա բազմաբեղուն արվեստն ընդգրկում է ժամանակի բոլոր ժանրերը։
Երաժշտությունը և կրոնը (Իգոր Ստրավինսկի) (մաս Բ)
Հաղորդման 2-րդ մասում հեղինակը թարգմանաբար ներկայացնում է Իգոր Ստրավինսկու «Դիալոգներ» գրքի «Երաժշտությունը և կրոնը» գլուխը, որտեղ կոմպոզիտորը, ի պատասխան Ռոբերտ Քրաֆթի, շարադրում է հոգևոր երաժշտության իր փիլիսոփայությունը:
Երաժշտությունը և կրոնը (Իգոր Ստրավինսկի) (մաս Ա)
Հաղորդման 1-ին մասում լուսաբանվում է կրոնի, հավատի բախտորոշ դերը երաժշտության մեջ՝ Դավթի սաղմոսներից սկսած մինչև Ստրավինսկի և Շնիտկե: Ներկայացվում են նաև Բախի, Բրամսի, Կոմիտասի հոգևոր երաժշտության գլուխգործոցները:
Հելմուտ Վալխա
Նշանավոր գերմանացի երգեհոնահար Հելմուտ Վալխայի կյանքը ոգու հաղթանակն է նյութի հանդեպ: Կուրանալուց առաջ անգիր էր սովորում ու հիշողության մեջ կուտակում Բախի ստեղծագործությունները: Այդ կերպ Հելմուտ Վալխան փորձում էր պահել մայր մտնող արևը: Հաղորդումն անդրադառնում է երաժշտի կյանքին:
Հայնրիխ Շյուտց, «Սրբազան սիմֆոնիա»
Հաղորդումը նվիրված է գերմանական օպերայի, բալետի, օրատորիայի հիմնադիր Հայնրիխ Շյուտցին (16-17-րդ դդ.): Վերլուծվում է կոմպոզիտորի «Սրբազան սիմֆոնիաներից» մեկը, որի հիմքում Հիսուսի կոչն է. «Եկե՜ք Ինձ մոտ, բոլոր հոգնածներդ ու բեռնավորվածներդ, և Ես ձեզ կհանգստացնեմ» (Մատթ. ԺԱ 28):
Տաղերգություն
Հաղորդումը նվիրված է հայ միջնադարյան երաժշտաբանաստեղծական արվեստին: Վերլուծվում են Գրիգոր Նարեկացու «Աչքն ծով ի ծով» և Հարություն Ալամդարյանի «Պարերգություն» տաղերը, դրանց մեղեդու և խոսքերի իմաստաբանությունը և ներդաշնակությունը: Տաղերը հնչում են Կոմիտասի անվան քառյակի ալտահար Ալեքսանդր Կոսեմյանի կատարմամբ:
Մոնոդիա, պոլիֆոնիա և հոգևոր երաժշտություն (մաս Բ)
Հաղորդման երկրորդ մասում հեղինակը համեմատում է միաձայնության և բազմաձայնության հնարավորությունները, տարբեր աղբյուրների և իր դիտարկումների հիման վրա հաստատում այն փաստը, որ բազմաձայն երաժշտությունն ի զորու է առավել համակողմանի արտահայտելու մարդու ներաշխարհը, նրա փոխհարաբերությունները հասարակության, բնության և Արարչի հետ:
Մոնոդիա, պոլիֆոնիա և հոգևոր երաժշտություն (մաս Ա)
Հաղորդման առաջին մասը ներկայացնում է այն պատմական ուղին, որը միաձայն երաժշտությունն անցել է սկզբնավորումից մինչև բազմաձայնություն՝ պոլիֆոնիա և հոմոֆոնիա: Ընդգծվում է նաև Եկեղեցու վճռորոշ դերն այդ գործընթացում:
Ջութակահար Մայքլ Ռաբին (1936-1972)
«Բացառիկ, անսպառ տաղանդ», — այսպես է բնութագրել Մայքլ Ռաբինին նրա ուսուցիչ Իվան Ղալամյանը: Հաղորդման հեղինակը պատմում է հրաշամանուկ Մայքլի կյանքի և գործունեության մասին, ներկայացնում ջութակահարի նվաճումները, նրա արվեստի յուրօրինակությունը, որի փայլուն դրսևորումներից է Չայկովսկու կոնցերտը, որ հնչում է հաղորդման ընթացքում։
Նիկոլայ Մադոյանի «Բախիանան»
Հաղորդումը ներկայացնում է Բախի 2-րդ պարտիտան՝ ջութակահար Նիկոլայ Մադոյանի «մարաթոնյան» մենահամերգից, որտեղ նա կատարել էր Բախի մենանվագ սոնատների և պարտիտաների շարքն ամբողջությամբ: Այս ելույթը Մադոյանի մենանվագային համերգաշարի հերթական օղակներից մեկն էր: Մինչ այդ նա կատարել էր հայ կոմպոզիտորների բոլոր հայտնի պիեսները, Բեթհովենի բոլոր 10 սոնատները և այլն:
Մոցարտի «Մանուշակ» և Շուբերտի «Գրետխենը ճախարակի մոտ» երգերը
Հաղորդման 1-ին մասը նվիրված է դասական ռոմանսի առաջնեկ՝ Մոցարտի «Մանուշակ» երգին, 2-րդ մասը՝ Շուբերտի «Գրետխենը ճախարակի մոտ» երգին: Երկու երգերն էլ գրված են Գյոթեի խոսքերով: Եթե «Մանուշակը» մի դրամատիկ տեսարան է, ապա «Գրետխենը»՝ ողբերգական: Երկու երգերն էլ նորարարական են, որտեղ գերիշխում են զուտ երաժշտության օրենքներն ու միջանցիկ զարգացումը, ինչը վառ կերպով արտահայտվում է նվագակցության մեջ: Երկուսն էլ կանխորոշեցին այս ժանրի հետագա զարգացումը:
Յոհաննես Բրամս
Հաղորդումը նվիրված է 19-րդ դարի գերմանացի կոմպոզիտոր Յոհաննես Բրամսի կյանքի և ստեղծագործական ուղուն: Կոմպոզիտորն իր արվեստում ամփոփել է այն նվաճումները, որոնք արևմտաեվրոպական երաժշտությունը ձեռք է բերել իր զարգացման 500 տարվա ընթացքում:
Ստեփան Լուսիկյան, «Գողգոթա» (մաս Բ)
Հաղորդման 2-րդ մասում շարունակվում է կոնցերտի ձևի և բովանդակության վերլուծությունը, բացահայտվում են ազդեցությունները, խորհրդանիշները, վերծանվում է դրանց իմաստը: Հաղորդումն ավարտվում է կոնցերտի հեղինակային կատարման ձայնագրությամբ: Նվագակցում է Հալլեի օպերային թատրոնի (Opernhaus) նվագախումբը՝ Ռոլանդ Քլյուտիգի ղեկավարությամբ։
Ստեփան Լուսիկյան, «Գողգոթա» (մաս Ա)
«Գողգոթա» դաշնամուրային կոնցերտը կոմպոզիտոր Ստեփան Լուսիկյանի «կարապի երգն» է, Սվետլանա Նավասարդյանի բնորոշմամբ՝ այն «ոսկե վարդը, որը նա դրել է երաժշտության պատվանդանին»: Հաղորդման 1-ին մասում ներկայացվում է այն երաժշտական դաշտը, որտեղ բացվել է այդ «ոսկե վարդը»:
Միքայել Մալունցյան
Հաղորդումը նվիրված է մեծանուն դիրիժոր, ուսուցիչ Միքայել Մալունցյանին։ «Միքայել Մալունցյանը մեծ էրուդիցիայի տեր երաժիշտ է և առաջնակարգ դիրիժոր», - ասել է Արամ Խաչատրյանը: Իսկ Ժան Տեր-Մերկերյանը խոստովանել է, որ «Միքայել Մալունցյանի հետ նվագելը երջանկություն է»։
Կոմիտաս, Բաբելոնի գետերի մոտ
Հաղորդումը նվիրված է Կոմիտասի՝ 137-րդ սաղմոսի հիման վրա գրած կանտատին, որը նա ստեղծել է Բեռլինի կոնսերվատորիայում ուսանելիս: Սաղմոսը նկարագրում է Բաբելոնում գերված հրեաների ողբերգությունը, ինչը համահունչ էր 1896 թ. Վանա կոտորածի գույժից ցնցված Կոմիտասի հոգեվիճակին:
Ռիխարդ Շտրաուս, «Սալոմե»
Հաղորդումը նվիրված է Ռ. Շտրաուսի «Սալոմե» օպերային, որն, ըստ Ռոմեն Ռոլանի, «հրեշավոր գլուխգործոց» է: Օպերայում արտացոլված են Հովհաննես Մկրտչի՝ Սալոմեի պահանջով և Հերովդես Չորրորդապետի հրամանով ի կատար ածված գլխատումը և հետագա իրադարձությունները:
Յոհան Սեբաստիան Բախ, «Չարչարանքներ ըստ Հովհաննու»
Հաղորդումը լուսաբանում է Բախի այս ստեղծագործության գաղափարը, դրամատուրգիան, կառուցվածքը, ձևի բաղադրիչները և վերծանում խորհրդանիշները, ինչը նպաստում է պասիոնի առավել խոր ընկալմանը:
Յոհան Սեբաստիան Բախ, Երգեհոնային գրքույկ
Հաղորդումը ներկայացնում է Բախի «Երգեհոնային գրքույկը»՝ հոգևոր երգերի բազմաձայն մշակումների ժողովածուն, որն, ըստ Ա. Շվայցերի, համայն երաժշտական աշխարհի մեծագույն նվաճումներից մեկն է, Բախի երաժշտական լեզվի բառարանը, նրա արվեստն ըմբռնելու բանալին։